Ιστορία & λαογραφία: Τα λαϊκά παραμύθια από τα Κατεχόμενα της Κύπρου-Άρθρο στην εφημερίδα Η ΘΕΣΣΑΛΙΑ. Ιούλιος 2025

 

Άρθρο στην εφημερίδα Η ΘΕΣΣΑΛΙΑ, Τετάρτη 30 Ιουλίου 2025 ΣΤΗΛΗ Πολιτισμός

https://e-thessalia.gr/istoria-kai-laografia-laika-paramythia-apo-ta-katechomena-tis-kyproy/#goog_rewarded

Του Δημήτρη Β. Προύσαλη, αφηγητή, υπ. δρ. ΕΚΠΑ, Παραμύθια & Μύθοι  στου Κένταυρου τη ράχη

Ο άνθρωπος έχει ανάγκη να επινοεί χρονικά ορόσημα ιστορικού προσδιορισμού, για να δημιουργεί προϋποθέσεις αναστοχασμού και περισυλλογής, ευκαιρίες επαναπρσδιοριστικές συλλογικά και ατομικά, επικεντρωμένα σε γεγονότα επιδραστικά και καθοριστικά στις ζωές λαών και τις συνθήκες περιοχών, πολύπλευρων κοινωνικο-οικονομικών, πολιτικών, πολιτισμικών αντανακλάσεων (βλ. 200 χρόνια Ελληνικής Επανάστασης, 100 χρόνια Μικρασιατικής καταστροφής, 50 χρόνια εξέγερσης του Πολυτεχνείου, 50 χρόνια εισβολής Αττίλα στην Κύπρο, 200 χρόνια Εξόδου Μεσολογγίου). 

Πρόκειται για ουσιαστική συμβολή του λαϊκού πολιτισμού προσέγγισης των ριζών, ιστορικών διαδρομών, για τα μετερίζια, τις παρακαταθήκες, τα ποτισμένα «δέντρα» και τα άνυδρα παρόντα, με τα προς ιστορική «ερημοποίηση» μέλλοντα. Μια παλιά αραβική παροιμία λέει: «Τη μέρα που δεν θα θυμάται κάποιος για πού τραβά στον δρόμο του, είναι καλό να μην ξεχνά από πού ξεκίνησε». Συγκροτεί άτομο και συλλογική συνείδηση στην επαφή και γνώση των πολυεπίπεδων ριζών, σηματοδοτώντας με πολυποίκιλες διαφορετικές μορφές, μια ιδιότυπη «υπενθύμιση», που απεύχεται άκριτες παραδοχές, μονόπλευρες θεάσεις, προσκολλήσεις ιδεολογικών εκμεταλλευτικών μονοκαλλιεργειών.  

Τα λαϊκά παραμύθια, μέσο έκφρασης και ταυτότητας ενός πολιτισμικού κύκλου κοινών ιστορικών αναφορών και διαδρομών, αποτελούν πνευματικά δημιουργήματα ανώνυμων δημιουργών. Αξιοποιούν τον κόσμο της γλώσσας, συνιστώντας ιδιότυπη σκυταλοδρομία παράδοσης-παραλαβής, χρήσης και αξιοποίησης, αποτύπωσης και διαλόγου, μια ιδιαίτερη εκδήλωση δημιουργίας του συλλογικού φαντασιακού. Αποτελούν ταυτόχρονη «συνομιλία» του άχρονου και των ανθρώπινων ιστορικών πλαισίων (διαβίωση, κοινωνική αλληλεπίδραση, πολιτιστική κληρονομιά). Ριζώματα-αποκούμπια εθνικής ταυτότητας μυθοπλαστικής προβολής και αντανάκλασης, ταυτόχρονα πεδίο διαπολιτισμικού διαλόγου, οικουμενικού προβληματισμού πάνω στις ανθρώπινες σχέσεις και συμπεριφορές, άδηλης συμβουλευτικής, ψυχοσυναισθηματικής αναπλαισίωσης, με επίφαση πάντα εφήμερες συμβάσεις  οργανωμένων ή περιστασιακών προφορικών αφηγηματικών ψυχαγωγιών.

 

Παλιές υποθέσεις και δοκιμασμένα αφηγηματικά σώματα στο πέρασμα των καιρών,  αφανείς, επίμονοι και υπομονετικοί συνοδοιπόροι της ανθρώπινης εμπειρίας, ταπεινοί αφουγκραστές εσωτερικών πολυδαίδαλων ανθρώπινων ψυχισμών, τα λαϊκά παραμύθια γίνονται «καμβάδες» νέων διαδρομών σε παλιά χιλιοπερπατημένα μονοπάτια, οδηγούμενα σε κόσμους συνεχών διαχρονικών πολυποίκιλων μετασχηματισμών, λοξοκοιτάζοντας μέσα από το ασφαλές και αποστασιοποιημένο  «Μια φορά κι έναν καιρό…», που διαγκωνίζεται και ταυτόχρονα αγωνιά, να έχει αξία και θέση αναγνωρίσιμη στο σύγχρονο «τώρα». Στη διάρκεια τούτης της ασταμάτητης κίνησης, γεννούν πολύμορφα ειδολογικά συναπαντήματα: Υιοθετούν υποθέσεις, ενσωματώνουν επιρροές αρχαίων γραμματειών, απηχούν λαϊκές παραδόσεις, θυμίζουν μυθολογικές ιστορίες, ανταμώνουν κείμενα λόγιων μορφών, περικλείουν έμμεσες ιστορικές αφηγηματικές παρακαταθήκες, πολλαπλασιάζουν ανώνυμες δημοφιλείς αφηγήσεις, γίνονται αφορμή γνωριμίας με κοινότητες. Αποτελούν ιδιότυπη αφηγηματική «μεταποίηση» παλιών λογοτεχνικών «πατρόν» με καινούργιες μυθοπλαστικές σταυροβελονιές ιστόρησης, διεκδικώντας νέο χρόνο στον κοινοτικό διαμοιρασμό, φέρνοντας στο προσκήνιο θέματα παλιά ή ασταμάτητα επίκαιρα της διαδρομής του ανθρώπου από τα σκοτάδια στο φως.  

Από τα μέσα του 19ου αιώνα παρατηρείται διεθνώς έξαρση των λαογραφικών καταγραφών, εστιασμένων κύρια στον προφορικό πολιτισμό, απόρροια της διάλυσης των μεγάλων αυτοκρατοριών και της προσπάθειας των εθνών, να ορίσουν την ταυτότητά τους μέσα στις νέες κρατικές αναδύσεις, οριοθετήσεις και υποστάσεις που παρουσιάζονται σποραδικά εντός αλλαγών, πολυποίκιλων αναταράξεων ενίοτε συγκρούσεων κοινωνικοπολιτικών. Η καταγραφή της ταυτότητας του ελληνικού λαϊκού πολιτισμού, δρομολογώντας σταδιακά τη μελέτη του, ακολουθεί σχεδόν σε μια παραλληλία τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά τεκταινόμενα, από ένα νεοσύστατο κουτσουρεμένο νεοελληνικό κράτος που διεκδικεί και κερδίζει ολοένα εδάφη, επεκτείνοντας την κρατική του κυριαρχία πέρα από τα στενά περιοριστικά όρια της πρώτης συνοριακής γραμμής Μαλιακού-Αμβρακικού. 

Η Κύπρος, ζωντανό και αναπόσπαστο κομμάτι του Ελληνισμού με τα δικά της ιδιαίτερα προσδιοριστικά χαρακτηριστικά των γλωσσικών και πολιτισμικών ιδιοτυπιών, αναδεικνύεται από νωρίς (βλ. Αθ. Σακελλαρίου 1855, αργότερα Γ. Λουκά, Σ. Μενάρδος, Ξ. Π. Φαρμακίδης) πεδίο αρχικά επιτόπιων λαογραφικών καταγραφών και μελετών του πολιτισμικού της αποθέματος, ακολουθώντας την ιστορική της πορεία (Οθωμανοκρατία 1570-1878, Αγγλοκρατία 1878-1959, περίοδος  εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα 1955-1959, πρώιμα χρόνια Κυπριακής Δημοκρατίας).  Συνδέεται με τη μητροπολιτική Ελλάδα, μέσα από πολλαπλές αναφορές, αναγωγές, συνοδοιπορίες στους κοινούς αγώνες. Ήδη στα 1821 περισσότεροι των επτακοσίων Κυπρίων έρχονται στην επαναστατημένη Ελλάδα να συμμετάσχουν, όταν η έννοια  «Ελληνική Πολιτεία» ήταν άπιαστο όνειρο. Οι Κύπριοι δεν απουσιάζουν έκτοτε από κανέναν εθνικό αγώνα. Η ίδρυση ενώσεων, πνευματικών ομίλων και επιστημονικών περιοδικών ως αντίλογος αντίδρασης στην πολιτική αφελληνισμού της Κύπρου, επιβεβλημένης στα χρόνια της Παλμεροκρατίας (1933-1939) – συνέπεια της εξέγερσης των Κυπρίων το 1931 – έφερε κυκλοφορία σειράς περιοδικών (Κυπριακαί Σπουδαί, Κυπριακά Γράμματα, Κυπριακά Χρονικά, Πάφος-Παγκύπριο Λογοτεχνικό Περιοδικό). Αναδείχτηκε η Κυπρολογία ως ανεξάρτητος κλάδος έρευνας, υπηρετώντας-επικεντρώνοντας στην ανάδυση-προβολή επιστημονικών εργασιών με άξονα ιστορικό, λαογραφικό, γλωσσικό, αρχαιολογικό, θρησκευτικό, αναδεικνύοντας σειρά προσωπικοτήτων με κύρια συμβολή στη συλλογή λαϊκών παραμυθιών (Γ. Χ. Παπαχαραλάμπους, Ν. Κονομής, Ν. Κληρίδης, Κ. Π. Χατζηιωάννου,  Κ. Ιωαννίδης. Μ. Χριστοδούλου, Α. Ρουσουνίδης). 

Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974 και η κατοχή του 38% των εδαφών δημιούργησε καινούργια εθνικά και λαογραφικά δεδομένα. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, δρομολογείται η συγκρότηση προγράμματος δημιουργίας επιστημονικά οργανωμένου Αρχείου Προφορικής Παράδοσης των κατεχόμενων περιοχών της Κύπρου, συμβάλλοντας στην προετοιμασία έναρξης μελέτης υλικού με συγκέντρωση λεπτομερών στοιχείων από πρόσφυγες των εν λόγω περιοχών. Παράλληλα αξιοποιούνται τα λαογραφικά αρχεία στην Ελλάδα, στην ανάλογη έρευνα των κατεχόμενων περιοχών της Κύπρου (βλ. 105 πολυσέλιδα – κυρίως – χειρόγραφα με λαογραφικές καταγραφές περιόδου 1918-1979, αντιπροσωπεύοντας 58 διαφορετικούς κατεχόμενους τόπους). Ταυτόχρονα προβάλλεται έντυπα και ηλεκτρονικά υλικό καταγραφών του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών Κύπρου, ιδρυμένου το 1962. Στα νεότερα χρόνια (2003-2011) έχουν εκδοθεί συλλογές λαϊκών παραμυθιών συγκεκριμένων τοπογεωγραφικών περιοχών από πρόσφυγες των κατεχόμενων (βλ. Μεσαορία, Γέρι-Πυρόι, Άσσια Αμμοχώστου), ενώ έχουν δημοσιευτεί επίσης στο περιοδικό Λαογραφική Κύπρος.  

Τέτοια μοναδική περίπτωση αποτελεί η επετειακή έκδοση της συλλογής των Εκδόσεων Εύμαρος «Παραμύθια λαϊκά από τα κατεχόμενα της Κύπρου 1868-1973: Μια φορά τζι έναν τζαιρόν είσσεν…» του περασμένου καλοκαιρού. Πενήντα οκτώ επιλεγμένα κυπριακά παραμυθιών 28 διαφορετικών τόπων σήμερα σκλαβωμένων, όλων των ειδολογικών κατηγοριών (Μύθοι Ζώων, Μαγικά, Θρησκευτικά, Ρεαλιστικά, Ξεγέλασμα δράκων, Κλιμακωτά) με κριτήρια: Αντιπροσωπευτικότητα περιοχών, ποικιλία παραμυθιακών τύπων, νοηματική-αφηγηματική πληρότητα, μορφική υπόσταση, ανεξαρτησία τύπου-συμφυρμού, παραλλαγές, πηγών σπανίων  και δυσεύρετων. Στο υλικό της συλλογής συναντώνται: Αντανακλάσεις Αισώπειων μύθων, ελληνική μυθολογία, αρχαία γραμματεία, Βυζαντινές-μεσαιωνικές απηχήσεις, παροιμιακός λόγος, συναντήσεις προφορικών λογοτεχνιών των λαών, λαϊκά θρησκευτικά στοιχεία, πλήθος κοινωνικών όψεων, αντιλήψεων, εθιμικών εκδηλώσεων, αντανακλάσεις συνύπαρξης των δύο κοινοτήτων, πραγματολογικές-πολιτισμικές αναφορές, γλωσσικές αποτυπώσεις. Έρχονται – κέρασμα μνήμης – να μας θυμίσουν πως χειρότερος εχθρός δεν είναι ο εισβολέας, αλλά η λήθη και επιτακτική ανάγκη να θυμίζουν πως «Η Κύπρος δεν κείται μακράν…».

Δημήτρης Β. Προύσαλης: Βάλσαμο, ψυχαγωγία, έμμεση παιδαγωγία ο ανθρώπινος παραμυθιακός λόγος-Συνέντευξη στην εφημερίδα Η ΘΕΣΣΑΛΙΑ Κυριακή 3/8/2025

 

https://e-thessalia.gr/dimitris-v-proysalis-valsamo-psychagogia-emmesi-paidagogia-o-anthropinos-paramythiakos-logos/

 Στο φύλλο της κυριακάτικης έκδοσης της εφημερίδας Η ΘΕΣΣΑΛΙΑ (3 Αυγούστου 2025) δημοσιεύτηκε συνέντευξη που παραχωρήθηκε στους δημοσιογράφους της βολιώτικης εφημερίδας.

Η ηλεκτρονική ανάρτηση εδώ:

https://e-thessalia.gr/dimitris-v-proysalis-valsamo-psychagogia-emmesi-paidagogia-o-anthropinos-paramythiakos-logos/

-Πώς ξεκίνησε το Φεστιβάλ Αφήγησης Πηλίου, με ποια αφορμή και υπό ποιες συνθήκες; 

Το «Παραμύθια και μύθοι στου Κένταυρου τη ράχη» άρχισε το ταξίδι του στα πολιτιστικά σταυροδρόμια της αφήγησης το 2011. Υπήρξε μια πράξη ανάπτυξης, ξεδιπλώματος και μπολιάσματος, που ξεκίνησε δύο διαδοχικά καλοκαίρια νωρίτερα, με αφορμή δύο μονοήμερες παραστάσεις αφήγησης στον Άγιο Γεώργιο Νηλείας από τον ομιλούντα. Οι σαράντα θεατές της πρώτης αφήγησης, έγιναν ενενήντα το δεύτερο καλοκαίρι. Τούτη η αυξητική τάση, έφερε την ιδέα της πρότασης και της συνεργασίας με τοπικούς φορείς (Πολιτιστικός Σύλλογος Αγίου Γεωργίου Νηλείας «Ο Κένταυρος». Πήλιον Όρος) για την διοργάνωση ενός αρχικά τριήμερου «Φεστιβάλ Αφήγησης», μια κίνηση, σαφώς πιο πλούσια, πιο μεστή και σύνθετη, που αλλάζει τις ταχύτητες τόσο των οργανωτικών απαιτήσεων και ευθυνών όσο και της αναζητούμενης ή αναδυόμενης ποιότητας που οφείλει να υπηρετεί, γύρω από το προβαλλόμενο αντικείμενο που προτείνεται ως κεντρική πολιτιστική αναφορά. Στην περίπτωσή μας, την προφορική αφήγηση ως άυλη πολιτιστική κληρονομιά.

-Τι είδους εκδηλώσεις περιλαμβάνει στη διάρκειά του; 

Πρόκειται πια για εννιαήμερη διοργάνωση, σπονδυλωτή, πολυθεματική, ποικιλόμορφη. Κεντρικό κορμό αποτελούν οι παραστάσεις προφορικών αφηγήσεων, φέτος είκοσι από τις είκοσι εννέα εκδηλώσεις του 15^ου φεστιβάλ. Επιδιώκεται διαφοροποίηση αφηγήσεων (λαϊκά παραμύθια, ελληνική-παγκόσμια μυθολογία, λογοτεχνικά έπη, αρχαίες γραμματείες, θρύλοι, προφορικές παραδόσεις, συναξάρια Αγίων, αφηγήσεις με αναφορές ιστορικών επετείων, προφορικοποιημένες παραλογές, συναντήσεις με προσωπικές αφηγήσεις). Κάθε χρόνο φιλοξενείται παράλληλη έκθεση καλλιτεχνών-δημιουργών εμπνεόμενων από τα παραμύθια, γεγονός που αποτυπώνεται στους τίτλους των συμμετοχών τους. Σημαντική η λειτουργία του Θερινού Σχολείου Παραμυθιών (επιστημονικές εισηγήσεις γενικότερες ή ειδικότερες για τα λαϊκά παραμύθια και τον κόσμο της αφήγησης). Πραγματοποιούνται ποικίλα θεματικά εργαστήρια για παιδικό- ενήλικο κοινό. Σταθερή θέση συμμετοχής αποτελεί η διαδρομή του τοπικού συρμού Μουτζούρη, όπου ακούγονται παραμύθια στις στάσεις-σταθμούς της διαδρομής Άνω Λεχώνια-Μηλιές. Τα τελευταία επτά χρόνια εκδηλώνεται γαστρονομικό ενδιαφέρον καθώς μέλη του Πολιτιστικού Συλλόγου του Αγίου Γεωργίου «Ο Κένταυρος» αλλά και ενεργητικοί παραθεριστές, επινοούν το πιάτο του ομώνυμου μυθολογικού πλάσματος προσφέροντάς το στο κλείσιμο του φεστιβάλ. Περιστασιακά γίνονται τιμητικές βραβεύσεις, κεντρικά θεματικά αφιερώματα, και προβολές ταινιών σχετικών με το αντικείμενο.

-Τι δυσκολίες αντιμετωπίζει γενικά ένα φεστιβάλ από τη γέννησή μέχρι την χρονική σταθεροποίησή του και την θεσμική ή καλλιτεχνική του καταξίωση; 

Η ερώτηση θέτει τον βασικό σκελετό. Επειδή πρόκειται για μια πολυήμερη διοργάνωση, με πήχη ανεβασμένο, έχει πολλές προκλήσεις διαφορετικών επιπέδων: το διοργανωτικό-προγραμματικό (χρονικό περίγραμμα, τοπογεωγραφική ανάπτυξη- διασπορά), το οικονομικό (πάγια έξοδα παραγωγής έντυπου υλικού, μεταφορικά, έξοδα διαμονής-φιλοξενίας και αμοιβής αφηγητών, έξοδα σίτισης εθελοντών), το πολιτιστικό του αντικειμένου (ροή προγράμματος κάθε διοργάνωσης,  συμμετέχοντες αφηγητές), το ευρύτερα κοινωνικό (ανταπόκριση-αποδοχή- συμμετοχή τοπικής κοινωνίας), το επικοινωνιακό (διαφήμιση, προβολή, δημοσιοποίηση εκδηλώσεων, ΜΜΕ), το τεχνικοργανωτικό (έλεγχος, συντήρηση επιλεγμένων χώρων, τεχνική υποστήριξη, καθαριότητα), την αναγνωρισιμότητα του φεστιβάλ (απόκτηση βάρους επιρροής, προβολή) και τη μακροημέρευση (χρονική διάρκεια παρουσίας).

-Δημιουργεί κινητικότητες ένα φεστιβάλ και σε ποιο επίπεδο; 

Από τη στιγμή που κατορθώσει να έχει διακριτό χαρακτήρα, αναγνωρισμένη ταυτότητα, σταθερή χρονική περιοδικότητα και ποιοτική αξιοπιστία, δημιουργούνται όλες εκείνες οι προϋποθέσεις για να αναδειχτούν πολλές και ποικίλες κινητικότητες: κινητικότητα παραμυθόφιλου ακροατηρίου (πόσοι άνθρωποι ταξιδεύουν από μακριά για να γίνουν μέρος των εκδηλώσεων και της εμπειρίας και τι σχέσεις αποκτούν με τον τόπο), κινητικότητα σε ποιότητες αφηγητών (μεγάλοι επώνυμοι αφηγητές ή αφηγητές που επιθυμούν να λάβουν μέρος οπωσδήποτε στο πρόγραμμα, υπερτοπικοί, διεθνείς), κινητικότητα στις υποδομές φιλοξενίας και σίτισης (γνωριμία με το χωριό, ζήτηση στέγης στη διάρκεια του φεστιβάλ-πληρότητα καταλυμάτων, κατανάλωση γευμάτων), κινητικότητα στο πρόγραμμα (αλλαγές-διαφοροποιήσεις ποιοτικές σε χώρους, θεματικές παραστάσεις, αφηγητές).

-Πώς θεωρείτε πως έχει συμβάλει το φεστιβάλ αφήγησης στην προβολή του χωριού σας; 

Ο Άγιος Γεώργιος αποτελεί κόσμημα, ανάμεσα στα άλλα του πηλιορείτικου όγκου, αλλά δεν έχει τύχει ιδιαίτερης σταθερής προβολής τουριστικής από πλευράς πολιτισμού. Μόνο ο χώρος του Θεάτρου Αλώνι είχε μέχρι τώρα σταθερή διακριτή παρουσία, εξαντλούμενη σε εφάπαξ εκδηλώσεις μουσικού, συναυλιακού, θεατρικού αυτόνομου χαρακτήρα δίχως εσωτερική σύνδεση. Ακόμη κι οι υπέροχες βραδιές ξεχνιούνται γρήγορα. Γνωρίζουμε την τοπογεωγραφική του μοναδικότητα, το φυσικό τοπίο, τις γαστρονομικές προτάσεις που προσφέρει πολλαπλά το Πήλιο. Παρόλο που διαθέτει τρία μουσεία, παρατηρείται δυσανάλογη ζήτηση-κίνηση. Σκεφτείτε πως το Εικαστικό Μουσείο του γλύπτη Νικόλα Παυλόπουλου μόλις το 2015-16 απέκτησε ηλεκτρονική ιστοσελίδα από πρωτοβουλία ιδιώτη. Οι εκδηλώσεις πριν την έναρξη του φεστιβάλ το 2011 είχαν στενή αναφορά το χωριό (πανηγύρι του Άι Λιά, ετήσιο  αντάμωμα χορευτικών συγκροτημάτων-35 χρόνια, γιορτή του τοπικού Αγίου Σταματίου, «Μέρα της Σαρδέλας»). Σήμερα η σελίδα του φεστιβάλ έχει περισσότερες από 173.000 επισκέψεις με σταθερές αναφορές στο πώς μπορεί να έρθει κάποιος στο χωριό των παραμυθιών! Από πολλούς εκτιμάται, πως οι εκδηλώσεις αυτές έχουν βοηθήσει το χωριό, να μπει στον πανελλήνιο και διεθνή πολιτιστικό χάρτη λόγω συνεργασιών. Ένα φεστιβάλ πάντα προβάλλει τον τόπο απ’ όπου απευθύνει τις εκδηλώσεις του. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου πως το «Παραμύθια και μύθοι στου Κένταυρου τη ράχη» τελεί σταθερά τα τελευταία δώδεκα χρόνια υπό την αιγίδα του ΕΟΤ, υποστηρίζεται από το Δήμο Ν. Πηλίου και περιστασιακά από την Περιφέρεια Θεσσαλίας.

-Γιατί συγκεκριμένα ένα φεστιβάλ αφήγησης στον Άγιο Γεώργιο Νηλείας;

Ο Άγιος Γεώργιος Νηλείας στην καρδιά μας κατέχει ξεχωριστή θέση. Οι ατμοσφαιρικές γωνιές που διαθέτει, συμβάλλουν στη δημιουργία όμορφων βιωματικών αναμνήσεων στους επισκέπτες. Πέτρινα γεφύρια, φροντισμένες αυλές οικιών, αυλές ξωκλησιών, αυλές παραδοσιακών ξενώνων, εσωτερικά και αυλόγυροι εκκλησιών, παραδοσιακές βρύσες, εσωτερικοί και εξωτερικοί χώροι μουσείων, καφενεία και παλιά σχολεία έχουν αποτελέσει τέτοια «σκηνικά» συναντώντας τη λαϊκή φαντασία. Παλαιότερα (2012) έγινε σχετικό αφιέρωμα σε 45λεπτο ντοκιμαντέρ εθνογραφικού χαρακτήρα σε ανάλογο διεθνές φεστιβάλ φιλμ.

-Υπάρχουν άλλα φεστιβάλ αφήγησης στον ελλαδικό χώρο; 

Τα ενεργά φεστιβάλ αφήγησης  με σταθερή χρονική περιοδικότητα στον ελλαδικό χώρο είναι λιγοστά. Η «Γιορτή Παραμυθιών» (Κέα) διανύει την 23^η διοργάνωσή (τιμήθηκε από το φεστιβάλ μας το 2012 για τις δέκα διοργανώσεις της), το δικό μας έχοντας 15 διοργανώσεις, το Φεστιβάλ Αφήγησης Καλαμάτας «Στης ελιάς το δάκρυ» με πέντε διοργανώσεις, το Φεστιβάλ Αφήγησης «Αθήνα μια πόλη παραμύθια» που επανέρχεται μετά την πανδημική κρίση με επτά διοργανώσεις. Πολλά παρουσιάστηκαν υπό βαρύγδουπους τίτλους με ονομασία «1^ο Φεστιβάλ Αφήγησης…» μα ο χρόνος τελικά είναι ο μεγάλος κριτής των διαθέσεων, προθέσεων, δυνατοτήτων και ποιοτήτων όσων εμπλέκονται, φορέων και προσώπων.

-Ποια είναι η ανάγκη επικέντρωσης στις παραστάσεις αφήγησης και γενικά γιατί αφήγηση στη σύγχρονη τεχνολογική εποχή μας και μάλιστα με την πρόκληση της τεχνητής νοημοσύνης;

Ο ανθρώπινος παραμυθιακός λόγος είναι βάλσαμο, ψυχαγωγία, έμμεση παιδαγωγία, φανταστικό νοητικό ταξίδι, κέρασμα πολιτισμού, συναισθηματικό αποκούμπι, ασφαλής συμβολική κοινωνική προσομοίωση, βαλβίδα αποφόρτισης και ισορροπίας, καμβάς ανθρώπινων εσωτερικών αναστοχαστικών διεργασιών, γεφύρι διαπολιτισμικών -πολυπολιτισμικών συναντήσεων και ρίζα εθνικής ταυτότητας. Δημιουργεί συνθήκες συλλογικότητας και δεσμών, σε εποχές που προωθούν τον ατομισμό, το εφήμερο και τυχοδιωκτικό, το πλανώδες «από πουθενά για το τίποτα». Οι παραστάσεις αφηγήσεων είναι ανταμώματα ιστοριών από το χτες με τους ανάστατους ανθρώπους του σήμερα, αποτελώντας προκλήσεις και κεράσματα. Σας περιμένουμε με γνοιάξιμο, αγάπη και ιστορίες!

 

 

 

Στην ATHENS VOICE: Ιστορίες και λαϊκά παραμύθια ζωντανεύουν στο 15ο Φεστιβάλ Αφήγησης Πηλίου

 Στην στήλη ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ -ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ δημοσιεύτηκε την Πέμπτη 31 Ιουλίου 2015 ένα άρθρο που αναφέρεται στο χωριό των παραμυθιών και το 15ο Φεστιβάλ Αφήγησης Πηλίου. Η οργανωτική επιτροπή εκφράζει τις θερμές ευχαριστίες της στην συντακτική ομάδα της Athens Voice για την  αναφορά.

https://www.athensvoice.gr/politismos/eikastika/917015/istories-kai-laika-paramuthia-zodaneuoun-sto-15o-festival-afigisis-piliou/amp/

Ανάμεσα σε βουνό και θάλασσα, από τις 02 έως τις 10 Αυγούστου 2025

15ο Φεστιβάλ Αφήγησης Πηλίου: Οι μύθοι των λαών και των τόπων, τα παραμύθια που μετατρέπονται σε ταξίδια

Aμφιθεατρικά χτισμένο ανάμεσα σε δυο ράχες, σε υψόμετρο περίπου 700 μέτρων και σε απόσταση 21χλμ από το Βόλο βρίσκεται το χωριό Άγιος Γεώργιος Πηλίου. Ένας τόπος που με τους οικισμούς (Κάτω Γατζέα, Άνω Γατζέα, Αγία Τριάδα κ,λ,π) καταλαμβάνει όλη την έκταση από το βουνό μέχρι την θάλασσα. Μια περιοχή με πυκνή βλάστηση αφού παντού τριγύρω βλέπει κανείς οξιές, μηλιές, καστανιές, κερασιές, ελιές και πλατάνια αλλά και πολλά τρεχούμενα νερά.

           Τα πηλιορείτικα και νεοκλασικά αρχοντικά, τα καλοσυντηρημένα καλντερίμια, οι λιθόκτιστες κρήνες συνθέτουν ένα όμορφο τοπίο που συμπληρώνεται από την άπλετη θέα στον Παγασητικό κόλπο.  Σ’ αυτήν την ξεχωριστή τοποθεσία βρήκαν μέρος να φωλιάσουν οι ιστορίες, οι μύθοι και τα λαϊκά παραμύθια για εννιά ολόκληρες μέρες από 02 έως 10 Αυγούστου με το 15^ο Φεστιβάλ Αφήγησης Πηλίου, Τα παραμύθια που έφυγαν απ’ την αγκαλιά των γιαγιάδων και των παππούδων του χτες και γίνονται προφορικό υλικό που κουβαλάνε με σεβασμό και μεράκι οι αφηγητές του σήμερα. Λόγια των ανθρώπων, από τις άκρες του κόσμου και τα βαθύτερα της ανθρώπινης ψυχής, για να ψυχαγωγούμαστε αλλά και να συμβουλευόμαστε, λόγια σοφίας και αλήθειας κρυμμένα κάτω από μεγάλα ψέματα για να φτάσουν σε όλους, μικρούς και μεγάλους.

Εννιά μέρες με Μύθους των λαών και των τόπων, λαϊκά παραμύθια και ιστορίες που γίνονται ταξίδια και καράβια μαζί, από τότε που όλα τα φανταστικά και τα απίθανα μπορούσαν να συμβούν, για να φωτίσουμε το σήμερα και ν’ ανοίξουμε δρόμους στο αύριο.

Και όλα αυτά σε μια περιοχή με ενδιαφέρουσες τοποθεσίες για περίπατο και       σημεία για επισκέψεις όπως οι θέσεις «Ράχη» και «Κρεμμύδα», το ξωκλήσι                   του Άη Λιά, παλιές εκκλησίες του Αγίου Αθανασίου (1795) της Κοίμησης             Θεοτόκου (1744), τα Μοναστήρια: των Ταξιαρχών (1309), του Μέγα Σωτήρα,                 της Αγίας Τριάδος στην ομώνυμη συνοικία.

Παράλληλα σε αυτήν την ξεχωριστή  περιοχή υπάρχουν πεζοπορικές προτάσεις για τέσσερα σηματοδοτημένα μονοπάτια  και με το καταφύγιο στο βουνό του στο δάσος «Οξιάς», καθώς και το Εκκλησιαστικό Μουσείο, το Δημοτικό  Εικαστικό Μουσείο του γλύπτη Νικόλα, το Μουσείο Ελιάς και Λαδιού Πηλίου  στην Άνω Γατζέα, το υπαίθριο Θέατρο «Αλώνι»,  αλλά και πολλά ακόμη όμορφα σημεία για κάθε φυσιολάτρη και περιηγητή.

 Στις εννιά μέρες που διαρκεί το Φεστιβάλ Αφήγησης, αυτός ο τόπος θα γεμίσει ιστορίες και λαϊκά παραμύθια ενώ θα πραγματοποιηθεί μεταξύ άλλων Θερινό Σχολείο Παραμυθιών με εισηγήσεις, εργαστήρια στην τέχνη της αφήγησης για ανήσυχα πνεύματα, αφηγήσεις για μικρούς αναζητητές και ενήλικες ονειροπόλους, διαδρομές με τον τοπικό συρμό Μουτζούρη, αφιερώματα, τιμητικές βραδιές, για όλους όσους αγαπούν τα λόγια που είναι τα παιδιά πολλών ανθρώπων.

Οι εκδηλώσεις (02-10 Αυγούστου 2025) περιλαμβάνουν τέσσερις διαφορετικές τοποθεσίες (Άγιος Γεώργιος, Κάτω Γατζέα, Άνω Γατζέα -σταθμός τραίνου)

δέκα διαφορετικούς χώρους (εσωτερικό μουσείων, αυλές μουσείων, αυλές εκκλησιών, αυλές ξωκλησιών, αίθουσες πολιτιστικών συλλόγων, αυλές παλιών σχολείων, σταθμοί τραίνου κ.α.) 29 συνολικά εκδηλώσεις σε επτά διαφορετικούς άξονες περιεχομένου: (παραστάσεις αφήγησης -για μικρούς, για μικτό κοινό, μόνο για ενήλικο κοινό, παράλληλες καλλιτεχνικές εκθέσεις, εργαστήρια για παιδιά, εργαστήρια για ενηλίκους, μικτά εργαστήρια, Θερινό Σχολείο Παραμυθιών, Γαστρονομική Έκθεση).

Συμμετέχουν συνολικά 24 αφηγητές  και επτά ομάδες αφήγησης από: Αθήνα, Βόλο, Θεσσαλονίκη, Καλαμάτα, Καβάλα, Σαλαμίνα, ενώ πραγματοποιούνται μεταξύ άλλων και έξι μουσικές συνοδείες (κιθάρα, τζουράς, ακορντεόν, κρουστά).

 Οι γωνιές του Άη Γιώργη του Πηλίου και της Άνω και Κάτω Γατζέας περιμένουν φιλόξενα να καλωσορίσουν ιστορίες, αφηγητές και κοινό σ’ αυτό το συναπάντημα χαράς και ιστοριών που συνδιοργανώνουν  η ΑΜΚΕ «Παραμύθια & Μύθοι στου Κένταυρου τη ράχη» με τον Πολιτιστικό-Εξωραϊστικό Σύλλογο «Κένταυρος» και τον φορέα ΠΗΛΙΟΝ ΟΡΟΣ.

Για την αξία του φεστιβάλ άλλα και της αφήγησης γενικότερα, ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Φεστιβάλ Αφήγησης Πηλίου, προφορικός αφηγητής και υποψήφιος Δρ. του ΕΚΠΑ κ. Δημήτρης Β. Προύσαλης μίλησε στην ΑΤHENS VOICE επισημαίνοντας:

«Σε μια εποχή που προωθεί την ατομικοποίηση και την ηλεκτρονικοποίηση των πάντων, το να μπορεί ο άνθρωπος να βρίσκεται, να ανταμώνει και να φτιάχνει αφηγηματικές κοινότητες σημαίνει να αισθάνεται ότι ανήκει κάπου και να δημιουργεί δεσμούς με τους φίλους των παραμυθιών που ταξιδεύουν μέσα από τα ίδια λόγια. Είναι ένας λόγος τα παραμύθια συμβολικός. Με την επίφαση της ψυχαγωγίας λειτουργούν μέσα από έναν βαθύ αναστοχασμό, ασκούν άδηλη συμβουλευτική και υποστήριξη στον άνθρωπο  που διαχρονικά αντιμετωπίζει δυσκολίες στην καθημερινότητά του. Φέρνουν έναν αέρα αισιοδοξίας από το μακρινό χθες, που τα πράγματα ήταν πιο σκοτεινά, για να μπορεί ο άνθρωπος να ταξιδεύει μέσα από τα ψέματα και να ανακαλύπτει μεγάλες αλήθειες που μόνο έτσι μπορούν να ειπωθούν».