Τετάρτη 9 Σεπτεμβρίου 2015

Οι ιστορίες των προγόνων μας είναι σαν χρυσάφι



Συνέντευξη της Sally Pomme Clayton στον Δημήτρη Β. Προύσαλη
με αφορμή τη συμμετοχή της στο 5ο Φεστιβάλ Αφήγησης Πηλίου

Εφημερίδα "Η ΘΕΣΣΑΛΙΑ"


Πέμπτη 13 Αυγούστου 2015 αρ.φυλ. 35.695 
ΣΤΗΛΗ "ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ ΠΑΝΤΟΥ" σ. 2


1.      Πώς εμπνευστήκατε να γίνετε αφηγήτρια;

Ο παππούς μου μού έλεγε ιστορίες σαν παιδί, στέκονταν στην άκρη του κρεβατιού μας και μας έλεγε ιστορίες για την Νεραϊδοβασίλισσα. Η γιαγιά μου ήταν τραγουδίστρια και η μαμά μου μας διάβαζε, όποτε μεγαλώνοντας με τραγούδια και ιστορίες μου φάνηκε φυσικό να λέω ιστορίες. Όλα αυτά με επηρέασαν πολύ. Από την ηλικία των εφτά έλεγα ιστορίες στην αδελφή μου και στα ξαδέλφια επινοώντας έναν ολόκληρο κόσμο από ζώα που είχαν περιπέτειες. Η αργή και ρυθμική φωνή του παππού μου έμεινε μαζί μου και με εμπνέει τώρα όταν λέω ιστορίες. Πρόσφατα έδωσα μια παράσταση με τίτλο «Night Visit» (Νυχτερινή Επίσκεψη), που περιείχε ηχογραφήσεις με τη φωνή του παππού μου, πριν πεθάνει, και λέμε μαζί κάποιες από τις ιστορίες του. 

2.      Από πότε λέτε ιστορίες;

Γνώρισα τον Ben Haggarty και την Georgiana Keble το 1983. Ασχολούμουν με το πειραματικό θέατρο εκείνη την εποχή και μου είπαν ότι θα ήταν καλό να δουλέψω μαζί τους- έλα και πες μια ιστορία. Είπα μια ρωσική ιστορία που αγαπούσα ως παιδί. Μου ζήτησαν να δουλέψω μαζί τους και εξεπλάγην από το γεγονός ότι το να λες ιστορίες είχε έναν ορισμό! Για μένα ήταν κάτι που έκανα πάντα. Το 1985 ο Ben Haggarty, εγώ και ο Hugh Lupton ιδρύσαμε την «Συντροφιά των αφηγητών» γιατί θέλαμε να λέμε ιστορίες σε ενήλικες. Νοιώσαμε ότι υπήρχαν χιλιάδες ιστορίες που δεν απευθύνονταν σε παιδιά αλλά σε ενήλικες- ήταν σκοτεινές, παθιασμένες, περίπλοκες, φιλοσοφικές ιστορίες για μεγάλες ιδέες. Οπότε ιδρύσαμε την ομάδα για να λέμε συγκεκριμένα ιστορίες σε ενήλικες.

Από τη ζωντανή συνέντευξη-παρουσία της Sally Pomme Clayton στο στούντιο της ΕΡΤ Βόλου,
μαζί με κ. Δημητρίου, Δ. Τσούκα και Δ.Β. Προύσαλη 6/8/2015
 

3.      Τι σημαίνει για σένα η αφήγηση;

Αγαπάω τα παραμύθια και τους μύθους. Οι ιστορίες που κληρονομήσαμε από τους προγόνους μας και δημιουργήθηκαν από ανώνυμους τελικά καταγράφηκαν. Είναι σα χρυσάφι. Νοιώθω απεριόριστο ενδιαφέρον για την Ωραία κοιμωμένη, την ελληνική μυθολογία, Babba Yaga, Dede Korkut. Πιστεύω ότι οι εικόνες που τα λαϊκά παραμύθια εμπεριέχουν είναι ένα είδος τροφής, μια μυστηριώδης ζωή – που δίνει τροφή την οποία  όλοι οι άνθρωποι έχουν ανάγκη.  Οι αφηγητές πρέπει να τιμήσουν το υλικό αυτό, να βρουν τη σωστή ισορροπία ανάμεσα σε όλα τα στοιχεία της παράστασης έτσι ώστε η ιστορία να παραμείνει ζωντανή μέσα στον ακροατή. Αυτό είναι ένα τεράστιο έργο που μ’ ενδιαφέρει πολύ και στο οποίο είμαι αφοσιωμένη.

 


4.      Σε τι είδους ιστορίες βασίζονται οι αφηγήσεις σου;

Χρησιμοποιώ ένα πολύ ευρύ υλικό. Διαφορετικά είδη παραδοσιακού υλικού από τραγούδια μέχρι αινίγματα, από παραδοσιακές ιστορίες μέχρι λαογραφία, από μύθους μέχρι παροιμίες, από θρύλους έως παραμύθια.  Επίσης χρησιμοποιώ βιογραφίες και αυτοβιογραφίες, κομμάτια από την ιστορία και την πολιτισμική ιστορία καθώς και ταξιδιωτικές ιστορίες. Επικεντρώνομαι κυρίως στη σύνθεση, στο πώς να συνδυάζω το υλικό και στο γιατί. Πιστεύω ότι όλοι οι βάρδοι/ραψωδοί δημιούργησαν το υλικό τους δημιουργώντας κάτι μοναδικό από το παλιό υλικό αναβιώνοντας το. Προσπαθώ ν’ ακολουθήσω αυτήν την παράδοση. Συνήθως θα ψάξω να βρω όσες περισσότερες παραλλαγές της ίδιας ιστορίας για να βρω τις διαφορές και να κάνω το δικό μου ταξίδι μες στην ιστορία. Αλλά έχω μια βαθιά αγάπη για την ελληνική μυθολογία. Μεγάλωσα με τους ελληνικούς μύθους και αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι του αγγλικού εκπαιδευτικού συστήματος και τώρα της αγγλικής  φαντασίας. Οι ιστορίες σας έχουν έναν παγκόσμιο αντίκτυπο.


5.       Σε τι είδους κοινό αφηγείσαι συνήθως;

Αφηγούμαι και σε παιδιά και σε ενήλικες σε διάφορους χώρους. Μπορεί να είμαι σε μια αίθουσα διδασκαλίας μυώντας τα παιδιά σε ένα κλασικό παραμύθι ή ένα σύνολο μύθων. Μπορεί να αφηγούμαι σε παιδιά και ενήλικες ταυτόχρονα, σε ένα μουσείο ή σε μια γκαλερί όπου συνδέω τις ιστορίες μου με αντικείμενα ή με μια έκθεση. Αυτό το σκηνικό μπορεί να είναι πρόκληση με ανθρώπους που περνάνε και άλλους θορύβους οπότε μπορεί να είναι απίστευτα δύσκολο, ωστόσο σε αποζημιώνει. Μπορεί να κάνω μια πολύ στοχευμένη και λεπτομερή αφήγηση σ’ ένα θεατρικό χώρο  όπου το κοινό μπορεί πραγματικά να συγκεντρωθεί και να χαθεί μες στην ιστορία.

6.      Μπορείς να μας πεις τη σχέση σου με την προφορικότητα εκτός από την αφηγηματική παράσταση;

Κάνω πάρα πολύ έρευνα για τις αφηγήσεις μου και μου αρέσει να δημιουργώ τις δικές μου παραλλαγές με το να τις γράφω. Οι αφηγήσεις  μου είναι αυτοσχεδιασμοί όπου μπορεί να υπάρχουν κάποια σταθερά σημεία ή φράσεις που θέλω να κρατήσω ή να φτάσω αλλά μπορεί επίσης και να υπάρχουν αυθόρμητα πράγματα που μπορεί να συμβούν εξαιτίας του περιεχομένου και του κοινού που μπορεί να μην ξανασυμβούν.  Έχω επίσης γράψει αρκετά βιβλία. Πιστεύω ότι τα καλύτερα πράγματα που έχω γράψει είναι οι ιστορίες που έχω πει και ξαναπεί και που έχουν μια προφορική ποιότητα που εξακολουθεί και υπάρχει στο γραπτό κείμενο.

 


7.      Πόσοι ενεργοί αφηγητές υπάρχουν στην χώρα σου; Υπάρχει κάποιος εθνικός οργανισμός ή κέντρο για τη διάδοση της αφήγησης;

Όταν ξεκίνησα να λέω ιστορίες υπήρχαν είκοσι αφηγητές στο Ηνωμένο Βασίλειο. Δεν ξέρω πόσοι υπάρχουν τώρα, ίσως δύο χιλιάδες; Δεν προωθώ και δεν προωθούσα ποτέ  τον εαυτό μου αλλά υπάρχουν πολλοί αφηγητές που οργανώνουν και προωθούν εκδηλώσεις. Αυτή είναι μια ικανότητα που δεν έχω. Απλά επικεντρώνομαι στην αφήγηση. Υπάρχει η «Εταιρία των Αφηγητών» όπου οποιοσδήποτε μπορεί να πάρει πληροφορίες για το τι συμβαίνει στο Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο μπορεί να είναι πολύ χρήσιμο. Υπάρχουν πάρα πολλές λέσχες σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο όπου άνθρωποι λένε και μοιράζονται ιστορίες και παρόλο που διαθέτουν διαφορετικό επίπεδο ικανότητας στην αφήγηση είναι ωστόσο πολύ φιλικοί.

8.      Πόσα φεστιβάλ αφήγησης υπάρχουν στη χώρα σου; Μπορείς να αναφέρεις μερικά;

 Υπάρχουν κάποια – το "Beyond the Border” είναι το παλιότερο, το οποίο ξεκίνησε αρχικά ο Ben Haggarty και ο David Ambrose στις αρχές της δεκαετίας του 90. Υπάρχουν και μερικά άλλα – το “Festival  at the edge”στο Shropshire είναι πολύ καλό. Υπάρχουν αρκετά στο Devon, μετά υπάρχει και το «Settle Φεστιβάλ Αφήγησης» στο  Yorkshire και μερικά στη Σκωτία. Όλα έχουν ξεχωριστή ποιότητα η οποία συνδέεται με την τοποθεσία στην οποία γίνονται και τα ενδιαφέροντα του ανθρώπου ή της ομάδας που το οργανώνει.

9.      Πες μας τη γνώμη σου, υπάρχει αναγκαιότητα σήμερα για την αφήγηση;

Οι άνθρωποι είχαν πάντα ανάγκη για ιστορίες, φαίνονται να είναι σημαντικό μέρος της ανθρώπινης φύσης. Και συνεχίζουμε να τις χρειαζόμαστε.  Μια ιστορία που μας έχουν αφηγηθεί καλά μπορεί να μας βοηθήσει να διαχειριστούμε σύνθετες ιδέες και συναισθήματα. Μας ενώνουν με το παρελθόν,  συνδέοντας μας με τους προγόνους μας, με πρώιμες πεποιθήσεις, σκέψεις και σοφίες. Ακούγοντας ιστορίες ως παιδί συλλέγεις σπόρους κουράγιου, ανθεκτικότητας, πίστης, ήθους – στα οποία  μπορείς να βασιστείς ως ενήλικας. Η ακρόαση ιστοριών ως ενήλικας ανασύρει μνήμες και αισθήματα και μας βοηθά να δίνουμε νοήματα. Είναι σημαντικό ότι η δουλειά που γίνεται είναι ύψιστης ποιότητας ώστε το ακροατήριο πράγματι  δέχεται κάτι πολύτιμο το οποίο θα διαρκέσει μέσα του.

10.  Στο τοπικό Φεστιβάλ Aφήγησης Πηλίου 2015 θ’ αφηγηθείς το «Έρως και Ψυχή». Γιατί επέλεξες αυτό το θέμα;

Ήρθα πρώτη φορά στην Αθήνα το 1996 για να συμμετέχω σ’ ένα φεστιβάλ αφήγησης που οργάνωσε ο Απόστολος Δοξιάδης. Ερωτεύτηκα την Αθήνα και την Ελλάδα. Στη διάρκεια εκείνου του ταξιδιού συνάντησα ένα μακρινό συγγενή, και ενώ περπατούσαμε μου έδειξαν τον Υμηττό και μου είπαν την ιστορία της τελευταίας επιθυμίας του Σωκράτη να δει την αντανάκλαση του ήλιου κατά τη δύση του στο βουνό. Αυτό έμεινε χαραγμένο στο μυαλό μου. Άρχισα να συγκεντρώνω μικρά ανέκδοτα και ιστορίες που άκουσα για τον Σωκράτη. Ήταν ακόμα ζωντανός στις κουβέντες των Ελλήνων. Ήξερα ότι ήθελα να βρω τρόπο ν’ αφηγηθώ την ιστορία του. Τα χρόνια πέρασαν. Ερωτεύτηκα τον Έλληνα σύντροφό μου και κινηματογραφιστή,  Φώτιο Μπεγκλή. Κατάγεται από τη Θεσσαλονίκη και μαζί ταξιδέψαμε σε κάποια εξαιρετικά όμορφα, μαγικά μέρη της Ελλάδας. Και άλλα χρόνια πέρασαν και μία ιδέα κύλησε στο μυαλό μου! Ουφ! Παίρνει πράγματι πολύ καιρό να έχεις μια καλή ιδέα! Ήθελα να συνδέσω τον μύθο «Έρως και Ψυχή» τόσο με  «το Συμπόσιο» όσο και με τη ζωή του Σωκράτη. H παράσταση θα ήταν ένας δημόσιος διάλογος πάνω σε θέσεις- ένα debate γύρω από την αγάπη. Θα ήταν επίσης γύρω από το θάνατο και την επιλογή για ζωή. Ενώ η Ψυχή ελευθερώνεται από το θάνατο ο Σωκράτης κάνει το τελευταίο του ταξίδι στον Άδη. Διάβασα πολλά  έργα του Πλάτωνα και από αυτά έβγαλα ιστορίες και αποσπάσματα. Μελέτησα όλες τις παραλλαγές του «Έρως και Ψυχή». Έφτιαξα μια σύνθετη δίωρη παράσταση. Στην πορεία ανακάλυψα ότι ο Λατίνος συγγραφέας της πρώτης παραλλαγής από το «Έρως και Ψυχή»- ο Απουήλιος- σπούδασε Φιλοσοφία στην Αθήνα και Πλατωνικές ιδέες ήταν θαμμένες στο κείμενό του. Επομένως η διαίσθησή μου να συνδέσω το μύθο με τη Φιλοσοφία ήταν σωστή.

Σας ευχαριστώ πολύ που με καλέσατε από την Αγγλία να σας «επιστρέψω» τη δική σας ιστορία μέσα από την αφήγηση. Το νιώθω ως τιμή. Είμαι τυχερή που θα την αφηγηθώ στο βουνό του Πηλίου και ελπίζω να το ευχαριστηθείτε.

 

Μετάφραση: Φωτεινή Στεφανή-Γεωργία Μοχλάκη