Με μεγάλη χαρά πληροφορηθήκαμε για τη δημοσίευση στη στήλη ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ της Κυριακάτικης έκδοσης (30 Ιανουαρίου 2022)-της Εφημερίδας ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ του Βόλου, που αναφερόταν στις δύο πρόσφατες εκδόσεις, οι οποίες υποστηρίχτηκαν από την ΑΜΚΕ "Παραμύθια και Μύθοι στου Κένταυρου τη ράχη" . Πρόκειται για δύο συλλογές διαφορετικού περιεχομένου η μία από την άλλη, εστιασμένες στον κόσμο του 1821, που είδαν το φως της κυκλοφορίας το 2021, στα πλαίσια των αφιερωματικών δραστηριοτήτων και πρωτοβουλιών για τα 200 χρόνια από την Επανεκκίνηση του Ελληνισμού.
Το κείμενο της δημοσίευσης:
«Τα νέα πονήματα του Δημήτρη Β. Προύσαλη»
Α. 1821 από το καριοφίλι στην πένα
Β. Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ του Βολου «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ» Της Κυριακής
Φύλλο 366, Κυριακή 30 Ιανουαρίου 2022
Στήλη: ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ σελ. 39
Του Β.Δ. Αναγνωστόπουλου
Ομότιμου Καθηγητή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Το επετειακό έτος για την Επανάσταση του ΄21 έδωσε τη χρυσή ευκαιρία σε ερευνητές και συγγραφείς, όπως και στους εκδοτικούς οίκους να εκδώσουν, με πολλή φιλοδοξία, βιβλία πολλά και πολύτιμα για την ιστορία μας. Αξιοπρόσεχτα σε πολλές περιπτώσεις και για την αισθητική τους. Ο αναγνώστης και καθένας που αγαπάει το βιβλίο έχει πολλούς λόγους να αισθάνεται περήφανος και μεγάλη ικανοποίηση γιατί έχει στη διάθεσή του πλούσια βιβλιογραφία σχετικά με το ιστορικό παρελθόν.
Δύο βιβλία που θα χαρεί ιδιαίτερα για την πρωτοτυπία τους είναι αυτά που παρουσιάζουμε εν συνεχεία. Συνδέονται, ως προς τη βασική σύλληψη και εκτέλεσή τους, με περιεχόμενο ιστορίες και αφηγήσεις για τους ήρωες και την ηρωική εποχή. Ανήκουν στον ίδιο συγγραφέα, τον Δημήτρη Β. Προύσαλη, εκπαιδευτικό, ερευνητή της λαϊκής παραμυθολογίας (ελληνικής και παγκόσμιας), με δημιουργικό και πλούσιο φιλολογικό πνεύμα. Έχει εκδώσει 19 βιβλία, τα 17 με παραμυθολογικό περιεχόμενο. Εδώ και μια 10ετία (από το 2011) εμπνευστής και διευθυντής του Φεστιβάλ Αφήγησης Πηλίου « Παραμύθια και Μύθοι στου Κένταυρου τη ράχη», του Φεστιβάλ Αφήγησης «Αθήνα…μια πόλη παραμύθια» από το 2014 κ.ά, με σπουδαία προσφορά στο κεφάλαιο της προφορικής αφήγησης, το παραμύθι, τους αφηγητές κ.ά.
Α. Το βιβλίο «1821 από το καριοφίλι στην πένα» με επιστημονική και φιλολογική επιμέλεια, εισαγωγή και σημειώσεις του Δημήτρη Β. Προύσαλη (εκδ. ΛΟΓΟ-ΤΥΠΟ, 2021, σ. 397) είναι μια επιλεγμένη συναγωγή ιστοριών μιας ηρωικής εποχής, έτσι όπως αποτυπώνεται στο ιστορικο-λογοτεχνικό έργο του Γιάννη Βλαχογιάννη (1867-1945). Του ανθρώπου, που διέσωσε (και περιέσωσε) έναν εθνικό πλούτο από χειρόγραφα, έγγραφα, ημερολόγια, επιστολές και άλλο ιστορικό και αρχειακό υλικό των αγωνιστών του ΄21. Συλλέκτης, ιστοριοδίφης, επίμονος ερευνητής, δημοτικιστής, εκπρόσωπος του ηθογραφικού διηγήματος ο Γιάννης Βλαχογιάννης, γεννημένος στην Ναύπακτο από γενιά σουλιώτικη και ρουμελιώτικη αφιέρωσε τη ζωή του στην περισυλλογή, ταξινόμηση και μελέτη των τεκμηρίων της Επανάστασης. Ανάμεσα στα άλλα ανακάλυψε, μελέτησε και εξέδωσε τα απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη, ίδρυσε τα Γενικά Αρχεία του Κράτους κ.ά.
Το βιβλίο περιέχει 73 ιστορίες κατανεμημένες στις εξής ενότητες: Ι. ΠΡΙΝ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΞΕΣΗΚΩΜΟ 26 ιστορίες ( Α. Ο Κόσμος των Κλεφτών και Αρματολών 17, Β. Το Σούλι κι οι Σουλιώτες 9), ΙΙ. ΣΤΟ ΚΑΜΙΝΙ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ 27 ιστορίες (Α. Παραμονές του 1821, 5, Β. Στη διάρκεια της επανάστασης 11, Γ. Στην πολιορκία του Μεσολογγίου 11), ΙΙΙ. ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ:ΟΨΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΗΧΟΙ 20 ιστορίες (Α. Στα χρόνια του Καποδίστρια και του Όθωνα 6, Β. Παλιοί αγωνιστές, μνήμες, γεγονότα και νέες στάσεις 14). Ακολουθούν Σημειώσεις, Λογοτεχνικές φράσεις, λέξεις και προτάσεις, Εργογραφία Γιάννη Βλαχογιάννη και, τέλος, Βιβλιογραφία έκδοσης.
Τα κείμενα, ανισομερή ανάλογα με το θέμα τους, αναφέρονται σε ιστορικά γεγονότα ντυμένα σε λογοτεχνική γλώσσα, με υφέρπουσα διδαχή εξού και «ηθοπλαστικά» διηγήματα, με χαρακτηριστικό την αφηγηματική προφορικότητα και την ηθογραφία. Ο Παπαντωνίου τα ονόμαζε πεζοτράγουδα, για τον ποιητικό ρυθμό της αφήγησής τους. Ένα δείγμα: ΤΑ ΠΑΛΗΚΑΡΙΑ ΤΑ ΚΑΛΑ, σελ.118: - Γιωργάκη, σύντροφε πικρέ, με τα γραμμένα φρύδια! Που σ΄ είχαμε κορώνα μας κι εικόνα στο κεφάλι…Κι είχαν κρυφή τα χείλη μας ελπίδα να σε πούνε, και να σ΄ ακούσουν τα βουνά στους μαύρους Κλέφτες πρώτον…Κι ήσουν γερός στα σίδερα, Γιωργάκη παινεμένε…Τώρα πως μάς κατάντησες, σα χήρες να σε κλαίμε;…
Αξίζει όμως να επισημάνουμε την καθαρή, λεπτομερή και εξαιρετική επιμέλεια που συνοδεύει τις ιστορίες. Είναι η Εισαγωγή (σ.11-37), εμπνευσμένη, φιλολογική και λογοτεχνική (θα έλεγα), οι υποσελίδιες γλωσσικές ερμηνείες, οι Σημειώσεις (σ.351-386) για κάθε ιστορία με τεκμηρίωση βιβλιογραφική και εννοιολογική, πράγμα που το συνηθίζει ο Προύσαλης με επιτυχία και στις παραμυθολογικές εκδόσεις του.
Β. Το δεύτερο βιβλίο που παρουσιάζουμε, «Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος», (εκδόσεις ΑΡΜΟΣ, 2021, σελ.232) έχει περιεχόμενο επίσης ιστορίες και αφηγήσεις, αλλά με επικέντρωση στο θρησκευτικό συναίσθημα των Ελλήνων το 1821. Και σ΄ αυτό ο Προύσαλης πρωτοτυπεί, αφού βρίσκει τρόπο να μάς μιλήσει για τους ήρωες και τα γεγονότα του ΄21 μέσα από την ανίχνευση του θρησκευτικού συναισθήματος και της θρησκευτικής παράδοσης των Ελλήνων. Όπως επισημαίνει στον Πρόλογο ο έγκριτος φιλόλογος Χρίστος Ρώμας η πίστη των Ελλήνων «αποτελούσε τον πρώτο λόγο-ισότιμο, ισοδύναμο και ισάξιο με τον δεύτερο-της μεγάλης εξέγερσης, όταν οι επαναστάτες διακήρυτταν ότι αγωνίζονται «Υπέρ Πίστεως και Πατρίδος» (σ.22).
Μετά την Εισαγωγή ακολουθούν εννιά κεφάλαια με ενενήντα έξι ιστορίες και αφηγήσεις για το Μεγάλο Ξεσηκωμό, τη σημαία του Σταυρού και τη χάρη του Αγιασμού, για παπάδες και δεσποτάδες, πολεμιστάδες της πίστης, για τάματα και προσευχές, για θαύματα του Αγώνα, για γιορτές μέσα στην Επανάσταση κ.λπ. Η αξιοπιστία των κειμένων ενισχύεται από την βιβλιογραφική τεκμηρίωση και το σχολιασμό κάθε ιστορίας, ώστε να αναδύεται το λαϊκό θρησκευτικό συναίσθημα των αγωνιστών, που τους ενέπνεε και έδινε δύναμη στον αγώνα τους.
Ένα δείγμα, σελ.160. Η πίστη του βοσκού [ …Άγγλος περιηγητής συναντά έναν βοσκό καθισμένο στο πεζούλι μιας μικρής εκκλησιάς και τον ρωτάει « τι πιστεύεις;»…]: Ο βοσκός τον κοιτάζει μέσα στα μάτια, σηκώνει τη μαγκούρα του, χτυπάει με αυτή τον τοίχο του ξωκλησιού και του απαντάει: «Ό,τι πιστεύει ετούτη δω…» Ο περιηγητής τότε, τον ρωτά ξανά με απορία: «Και τι πιστεύει ετούτη;» Ο βοσκός στο πεζούλι του αποκρίνεται: «Ό,τι πιστεύω εγώ…!».
Και τα δύο βιβλία, «1821 από το καριοφίλι στην πένα» και «Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος», είναι εξαιρετικά τόσο για το περιεχόμενό τους όσο και για την επιμελημένη έκδοση. Κάθε αναγνώστης, πιστεύω, θα τα απολαύσει με το νου και την καρδιά του.
Κάτω Λεχώνια, 20/1/22
Β.Δ.Αναγνωστόπουλος, ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
